Η περιοχή όπου βρίσκονται σήμερα τα Τζουμέρκα φαίνεται να κατοικήθηκε από
την εποχή του χαλκού. Κατά τους αρχαίους χρόνους οι κάτοικοι ασχολούνταν με
το εμπόριο και την παραγωγή ζωικών προϊόντων και γνώριζαν σημαντική
κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Τον 4ο αιώνα π.Χ. εγκαταστάθηκαν
στην περιοχή οι Αθαμάνες και της έδωσαν το όνομα Αθαμανία. Εξ' αιτίας της
έντονης πολεμικής τους δραστηριότητας οι Αθαμάνες έχτισαν πολλά φρούρια
στην περιοχή για να την προφυλάξουν από εχθρικές επιδρομές. Τα σημαντικότερα
από αυτά είναι το Καλέντζι, η Πλάκα, οι Καλαρρύτες και πολλά άλλα. Στη συνέχεια
η Αθαμανία περιήλθε στην κυριαρχία του Πύρου και των Μακεδόνων αλλά οι
Αθαμάνες παρέμειναν στην περιοχή μέχρι την εποχή των ρωμαϊκών χρόνων
οπότε και εξαφανίστηκαν οριστικά. Τα Αθαμανικά Όρη που βρίσκονται στα
σημερινά Τζουμέρκα είναι το μόνο που θυμίζει την παρουσία αυτού του
φύλου στην περιοχή.
Όπως ολόκληρη η Ήπειρος, έτσι και τα Τζουμέρκα γνώρισαν μεγάλη άνθιση την
εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου από το 1204 έως το 1430. Η μεγάλη
ανάπτυξη κράτησε μέχρι το 1480 όταν η περιοχή κατελήφθη από τους
Τούρκους. Λόγω του απόκρημνου γεωγραφικού ανάγλυφου όμως με τα
δυσπρόσιτα βουνά και τα βαθιά φαράγγια η περιοχή κατάφερε να διατηρήσει
κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας πολλά σημαντικά προνόμια. Το 1803 τα
προνόμια αυτά καταργήθηκαν από τον Αλή Πασά και μερικά χρόνια αργότερα
τα Τζουμέρκα ξεκίνησαν την κινητοποίηση για να λάβουν μέρος στην ένδοξη
Ελληνική επανάσταση. Η συμμετοχή τους υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική καθώς
τόσο μεγάλοι οπλαρχηγοί όπως ο ξακουστός Κατσαντώνης όσο και σπουδαίοι
δάσκαλοι και φιλικοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την απελευθέρωση της
περιοχής που ήρθε τελικά το 1912.